მეოცე საუკუნის ბოლო და ოცდამეერთე საუკუნის დასაწყისი აღსანიშნავია ეკონომიკური კრიზისების სიმრავლით, რაც სხვადასხვა მიზეზითაა განპირობებული. ამ კრიზისებს შორის სიღრმითა და სიმწვავით 2007-2009 წლების გლობალური ფინანსური  და COVID-19 პანდემიით გამოწვეული კორონომიკური კრიზისები გამოირჩევა.

მიზეზები, რომლებმაც თავის დროზე გლობალური ფინანსური კრიზისი განაპირობა, დღეს კვლავ სახეზეა. შესაბამისად, მათი მეცნიერული კვლევა  აქტუალურობას არ კარგავს. სხვადასხვა საკითხს შორის მეტად მნიშვნელოვანია გლობალიზაციის ეპოქის ეკონომიკურ-ფინანსური კრიზისების პროგნოზირების თემა. სტატიაში ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ ამ საკითხის მიმართ ეკონომიკურ ლიტერატურაში, ჩვენი აზრით, არსებული არასწორი მიდგომები, არის ეკონომიკური კრიზისების წარმოშობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზი, რომელიც მეტწილად განპირობებულია გაბატონებული მეინსტრიმული ნეოკლასიკური თეორიის მეთოდოლოგიური ნაკლოვანებებით, რასაც ჩვენ „მეთოდოლოგიზმებს“ ვუწოდებთ.

სტატიაში კრიტიკულადაა განხილული ხუთი ასეთი მეთოდოლოგიზმი:

• ეკონომიკური მოვლენებისა და პროცესების კვლევა სტატიკური მიდგომის ჩარჩოებში;
• ეკონომიკური ადამიანის ფენომენის ფეტიშიზაცია თეორიულ-ეკონომიკურ ანალიზში;
• „ეფექტიანი ბაზრის“ ჰიპოთეზის შეურყეველი რწმენა ნეოკლასიკოს ეკონომისტებში;
• მექანისტური მიდგომის პრევალირება ეკონომიკურ ანალიზში;
• მათემატიკური აპარატისა და ეკონომეტრიკული მოდელების გადაჭარბებული გამოყენება.

ნაშრომში შემოთავაზებულია ეკონომიკური კრიზისების კვლევის ახალი პარადიგმა, რომელიც ემყარება მეოცე საუკუნის დასაწყისში მოღვაწე რუსი თეორეტიკოსი ეკონომისტის ა. ბოგდანოვის „საყოველთაო ორგანიზაციული მეცნიერების“, ანუ „ტაქსოლოგიის“ ფარგლებში ჩამოყალიბებულ ფილოსოფიურ ინტერპრეტაციებს და 1930-იან წლებში რეპრესირებული ეკონომისტის, ნ. კონდრატიევის ეკონომიკური დინამიკის თეორიას, მისგან გამომდინარე კონიუნქტურის „დიდ ციკლებს“, რომელსაც ი. შუმპეტერმა „კონდრატიევის დიდი ტალღები“ უწოდა.         

ახალ პარადიგმაზე დაყრდნობით, სტატიაში ჩამოყალიბებულია რამდენიმე მნიშვნელოვანი დასკვნა:

• კაპიტალისტურ საბაზრო ეკონომიკას ახასიათებს „ფინანსური სიმყიფე“ (ჰ. მინსკი), რის გამოც ეკონომიკურ-ფინანსური კრიზისების პერიოდულად წარმოქმნა მუდმივი პროცესია;
• ეკონომიკური კრიზისების დაწყების ზუსტი თარიღის განსაზღვრა, ანუ კრიზისების „წერტილოვანი პროგნოზირება“ პრაქტიკულად შეუძლებელია;
• ნ. კონდრატიევის კონიუნქტურის დიდი ციკლების ფარგლებში შესაძლებელია ერთტიპიური მოვლენებისა და პროცესების დაჯგუფება, ანუ „სტაციონარული რეჟიმების“ განსაზღვრა. შესაბამისად, გამოიყოფა „პროგნოზირების დერეფნები“, რომლებშიაც შედარებით მაღალია მოვლენათა განვითარების წინასწარი განჭვრეტის შესაძლებლობა.

საკვანძო სიტყვები: გლობალური ფინანსური და ეკონომიკური კრიზისი, ეკონომიკური კრიზისის პროგნოზირება, მეინსტრიმული ეკონომიკური თეორიები, ეკონომიკური დინამიკა, ეკონომიკური სტატიკა, მეთოდოლოგიზმები.

 JEL Codes:B20, B22, B4, F01

ლიტერატურა:

• Allais M. (1977). Theories of General Economic Equilibrium and Maximum Efficiency. In Equilibrium and Disequilibrium in Economic Theory Springer, Dordrecht.

• ბალარჯიშვილი ი. (2018). პარადიგმული კრიზისი და ინსტიტუციური ეკონომიკის „მეინსტრიმული პოტენციალი“. ჟურნ. „გლობალიზაცია და ბიზნესი“, N6.
• Bernanke B. (2004). The Great Moderation. Washington, DC.
• Blanchard O. (2010) Macroeconomic 5th edition. Prentice Hall.
• Богданов А. (1989). Тектология. Всеобщая организационная наука. Книга 2. Москва, «Экономика».
• Caballero R. J. (2010). Macroeconomics after the Crisis: Time to Deal with the Pretense-of-Knowledge Syndrome. Journal of Economic Perspectives, 24(4).
• Cassidy J. (2010). Interview with Eugene Fama. The New Yorker, 13(01).
• Cochrane J. (2014) Lucas and Sargent Revisited. 10 January  https://www.econjobrumors.com/topic/lucas-and-sargent-revisited-cochrane#rest_1636036
• Colander D., Goldberg M., Haas A., Juselius K., Kirman A., Lux T.,  Sloth B. (2009). The Financial Crisis and the Systemic Failure of the Economics Profession. Critical Review, 21(2-3).
• Энтов Р. (2009). Некоторые проблемы исследования деловых циклов. Москва, «Проспект».
• Ghosh J. (2007). A Worldly Philosopher for Our Times. How Rich Countries Got Rich and Why Poor Countries Stay Poor (book review). International Development Economics Associates. 23 February. http://www.networkideas.org/books/2007/07/how-rich-countries-got-rich-and-why-poor-countries-stay-poor/
• Goldmith R. (1982) Financial Crisis, Theory, History and Policy. Cambridge University Press.
• Green D. (2015). “Economics Rules”, Dani Rodrik’s love letter to his discipline (Review of Dani Rodrik’s Book) <https://oxfamblogs.org/fp2p/economics-rules-dani-rodriks-love-letter-to-his-discipline/>.
• Григорьев Л. (2013). Ред. «Мировая экономика в начале XXI века. Москва, Direct Media.
• Гринберг Р., Рубинштейн А. (2010). Теория инновации и контуры будущей экономики в диалоге с Кеннетом Эрроу. Вопросы экономики, №10.
• Kindleberger C. P. (1991). Bubbles. In the World of Economics. Palgrave Macmillan, London.
• Колодко Гж. (2010). Неолиберализм и мировой экономический кризис. Вопросы экономики, №3.
• Кондратьев Н. (2002). Большие цикли коньюнктуры и теория предвидения. Москва, «Экономика».
• Krugman P. (2009). How Did Economists Get it so Wrong?. New York Times, 2(9), 2009.
• ლეიაშვილი პ. (2002). ეკონომიკური თეორია და პრაქტიკა გარდამავალ ეტაპზე.
•  Lucas Jr. R. E. (2003). Macroeconomic Priorities. American Economic Review, 93(1).
• Lucas R., Lucas Jr. G. R. (2009). In Defence of the Dismal Science.
• Lucas R. E. (1983). Studies in Business-Cycle Theory. MIT Press.
• Mankiw N. G. (2007). Principles of Economics. Mason,: Thomson Higher Education–Thomson Soth-West.
• მექვაბიშვილი ე. (2018). ეკონომიკური კრიზისების თეორია თუ ეკონომიკური თეორიის კრიზისი. ჟურნ. „გლობალიზაცია და ბიზნესი“, N6.
• მექვაბიშვილი ე. (2012). თანამედროვე მაკროეკონომიკური თეორიები. თბ., „ინოვაცია“.
• Minsky H. (1993). "Finance and Stability: The Limits of Capitalism" Hyman P. Minsky Archive.
• Morgenstern O.,  Von Neumann J. (1953). Theory of Games and Economic Behavior. Princeton University Press.
• Naidu S., Zucman G., Rodrik D., Robin, C., Cass, O., Easterly, W. R., Orr, C. (2019). Economics after Neoliberalism. MIT Press.
• პაპავა ვ. (2018). ეკონომიკური მეცნიერების კრიზისი და ახალი პარადიგმის ძიებისათვის. ჟურნ. „გლობალიზაცია და ბიზნესი“, N6.
• Rodrik D. (2015). Economics Rules: The Rights and Wrongs of the Dismal Science. WW Norton & Company.
• Sargent T. (2010). Interview with Thomas Sargent. Federal Reserve Bank of Minneapolis, www.minneapolisfed.org/publications_papers/pub_display.cfm. https://digitalcommons.bard.edu/hm_archive/43
• Schumpeter J. (1954). History of Economic Analysis. London: George Allen and Unwin.
• Sen A. (2009). Capitalism beyond the Crisis. New York review of books.
• Shiller R. (2015). What Good Are Economists?. Project Syndicate, 1, 15.
• Скидельски Р. (2016). «Учёные идиоты»: почему учёные не понимают что происходит с мировой экономикой.
• Stiglitz. J. E. (2006) John Kenneth Galbraith Understood Capitalism as Lived – not as Theorized https://www.csmonitor.com/2006/1228/p09s02-coop.html
• Thaler R. H., & Ganser L. J. (2015). Misbehaving: The Making of Behavioral Economics. New York: WW Norton.
• Von Neumann J., Morgenstern O., Rubinstein A. (1944). Theory of Games and Economic Behavior (60th Anniversary Commemorative Edition). Princeton; Oxford: Princeton University Press. doi:10.2307/j.ctt1r2gkx

References:

• Allais M. (1977). Theories of General Economic Equilibrium and Maximum Efficiency. In Equilibrium and Disequilibrium in Economic Theory Springer, Dordrecht.
• Balarjishvili I. (2018). [Paradigmuli Krizisi da Institutsiuri Ekonomikis “Meinstrimuli Potentsiali”] The Paradigmatic Crisis and the "Mainstream" Potential of the Institutional Economics. In Georgian.
• Bernanke B. (2004). The Great Moderation. Washington, DC.
• Blanchard O. (2010) Macroeconomic. 5th edition. Prentice Hall.
• Bogdanov A. (1989) Teqtologia. Vseobshaya organizatsionnaya nauka. Kniga 2. [Tektology: Universal Organization Science]. Moskva, “Ekonomika”. In Russian.
• Balarjishvili I. (2018). Paradigmuli krizisi da instituciuri ekonomikis “meinstrimuli”potenciali. [The Paradigm Crisis and the "Mainstream Potential" of the Institutional Economy. Journ. “Globalization and Business”, N6.] in Georgian.
• Caballero R. J. (2010). Macroeconomics after the Crisis: Time to Deal with the Pretense-of-Knowledge Syndrome. Journal of Economic Perspectives, 24(4).
• Cassidy J. (2010). Interview with Eugene Fama. The New Yorker, 13(01).
• Cochrane J. (2014) Lucas and Sargent Revisited. 10 January  https://www.econjobrumors.com/topic/lucas-and-sargent-revisited-cochrane#rest_1636036
• Colander D., Goldberg M., Haas A., Juselius K., Kirman A., Lux T., & Sloth B. (2009). The Financial Crisis and the Systemic Failure of the Economics Profession. Critical Review, 21(2-3).
• Entov R. (2009) Nekоtorie problemi isledovania delovix ciklov. [Some Problems of Business Cycle Research]. Moskva, “Prospect». In Russian.
• Ghosh J. (2007). A Worldly Philosopher for Our Times. How Rich Countries Got Rich and Why Poor Countries Stay Poor (book review). International Development Economics Associates. 23 February. http://www.networkideas.org/books/2007/07/how-rich-countries-got-rich-and-why-poor-countries-stay-poor/
• Goldmith R. (1982) Financial Crisis, Theory, History and Policy. Cambridge University Press.
• Green D. (2015). “Economics Rules”, Dani Rodrik’s love letter to his discipline (Review of Dani Rodrik’s Book) <https://oxfamblogs.org/fp2p/economics-rules-dani-rodriks-love-letter-to-his-discipline/>.
• Gregoriev L. (2013). Mirovaya ekonomika v nachale XXI veka. [“World Economy Early in XXI Century”], edited by Leonid Grigoriev. M. Direct Media. In Russian.
• Grinberg R., Rubinstein A. (2010). Teoria inovatsii i konturi budushei ekonomiki v dialoge s Kennetom Erou [Theory, Innovations, and Features of New Economy in the Dialogue with K. Arrow].Voprosi ekonomiki, N10. In Russian.
• Kindleberger C. P. (1991). Bubbles. In the World of Economics. Palgrave Macmillan, London.
• Kolodko G. (2010). Neoliberalizm  i mirivoi  ekonomicheskii krizis. [Neoliberalism and World Economic Crisis.] Voprosi ekonomiki, N3. In Russian.
• Kondratiev N. (2002) Bolshie tsikli koniuqturi i teoria predvidenia [The Major Cycles of the Conjuncture and Theory of Forecasting]. Moskva. Ekonomika. In Russian.
• Krugman P. (2009). How did Economists Get it so Wrong?. New York Times, 2(9), 2009.
• Leiashvili P. (2002) Ekonomikuri Teoria da Praqtika Gardamaval Etapze [Economis Theory and Practice on Transition Phaze]. Tbilisi, “Azri”. In Georgian.
• Lucas Jr. R. E. (2003). Macroeconomic Priorities. American Economic Review, 93(1),
• Lucas R., Lucas Jr, G. R. (2009). In Defence of the Dismal Science.
• Lucas R. E. (1983). Studies in Business-Cycle Theory. MIT Press.
• Mankiw, N. G. (2007). Principles of Economics,  2007. Mason, Thomson Higher Education–Thomson Soth-West.
• Mekvabishvili E., (2018) Ekonomikuri Krizisebis Teoria tu Ekonomikuri Teoriis Krizisi? [The Theory of Economic Crisises and Economic Crisis?]. Journ. “Globalization and Business”, vol 6. In Georgian.
• Mekvabishvili E. (2012) Tanamedrove Makroekonomikuri Teoriebi [The Modern Macroeconomic Theories]. Tbilisi, “Inovatsia”. In Georgian.
• Minsky H. (1993).  "Finance and Stability: The Limits of Capitalism", Hyman P. Minsky Archive. 43.
• Morgenstern O., Von Neumann J. (1953). Theory of Games and Economic Behavior. Princeton University Press.
• Naidu S., Zucman G., Rodrik D., Robin, C., Cass, O., Easterly, W. R., ... & Orr, C. (2019). Economics after Neoliberalism. MIT Press.
• Papava V. (2018).[Ekonomikuri Metsnierebis Krizisi da Axali Paradigmis Dziebisatvis [The Crisis of Economics and for Search of the new Paradigm]. Journ. “Globalization and Business”. Vol. 6
• Rodrik D. (2015). Economics Rules: The Rights and Wrongs of the Dismal Science. WW Norton & Company.
• Sargent T. (2010). Interview with Thomas Sargent. Federal Reserve Bank of Minneapolis,[www. minneapolisfed. org/publications_papers/pub_display. cfm. https://digitalcommons.bard.edu/hm_archive/43
• Schumpeter J. (1954). History of Economic Analysis. London: George Allen and Unwin.
• Sen A. (2009). Capitalism beyond the Crisis. New York review of books.
• Shiller R. (2015). What Good Are Economists?. Project Syndicate, 1, 15.
• Skidelsky R., (2016) “Uchonnie Idioti” Pochemu uchonnie ne panemayut chto proiskhodit c mirovoi ekonomikoi [“Scients are Idiots” why scientists don't understand what is going on world economic]. In Russian.
• Stiglitz J. E. (2006) John Kenneth Galbraith Understood Capitalism as Lived – not as Theorized https://www.csmonitor.com/2006/1228/p09s02-coop.html
• Thaler R. H.,  Ganser, L. J. (2015). Misbehaving: The Making of Behavioral Economics. New York: WW Norton.
• Von Neumann J., Morgenstern O., Rubinstein A. (1944). Theory of Games and Economic Behavior (60th Anniversary Commemorative Edition). Princeton; Oxford: Princeton University Press. doi:10.2307/j.ctt1r2gkx